Pasen: van grote en kleine verhalen

Pasen: van grote en kleine verhalen

Voor wie katholiek Pasen wil vieren is in de Goede Week meermalen in de Sint Jan te vinden.

Zó dicht bij huis kunnen wij de belangrijke gebeurtenissen van een mensenleven meemaken als we er oog en oor voor hebben. Het grote verhaal van Jezus lijden, sterven en wederopstanding – door de duisternis naar het licht.

Ik liep enkele weken geleden de Sint Jan in en vond daar een uitgebreide folder over de diverse vieringen, stiltes, de wake – uitvoerig muzikaal ondersteund door Schola Cantorum. Ik vroeg mij af waarom deze bezinningsweek niet minstens even belangrijk is als Kerstmis. Overal in het land worden op allerlei locaties retraites en stiltedagen gehouden, op tv trekt het jaarlijkse passiespektakel hoge kijkcijfers en de vele Matthäus Passion voorstellingen zijn uitverkocht. We kunnen daarentegen ook gewoon naar de Sint Jan gaan om hetzelfde verhaal te ervaren. Toch gebeurt dit niet, integendeel. Steeds meer mensen keren de kerk de rug toe met als bijverschijnsel het verlies aan betekenisgeving, terwijl er wel behoefte aan is. De vraag is of het seculiere leven in staat is de geest voldoende te voeden.

In de media wordt vaker gezegd dat instituties in de samenleving zoals politiek en bedrijf, “geen verhaal” hebben. Wie en wat zijn onze inspiratiebronnen, waar staan we voor en wat is echt belangrijk? Heel lang vervulde de kerk de behoefte aan beschouwing maar wat is er gebeurd met de verhalen die de weg wijzen? De vraag van vandaag is bovendien of het moreel kompas van de leiders aansluit bij de opvattingen van de dolende schapen. De grote verhalen zijn vooral ingeruild voor twitterstatements.

Vooruit, laat ik dan maar komen met een klein verhaal. Er wordt verteld dat tussen de avond van Witte Donderdag en Paaszaterdag de kerkklokken in Rome door de lucht paaseieren gaan halen. De klokken mogen dan niet geluid worden omdat katholieken in de rouw zijn door het sterven van Jezus. Het is het einde van een sobere periode voorafgegaan door de vastentijd. Het paasei mocht niet gegeten worden omdat het een dierlijk product is, door Paus Gregorius de Grote dit zelf bepaald in het jaar 640. Het paasei heeft dus religieuze wortels en heeft pas sinds een ruime eeuw een geduchte concurrent: het chocolade ei.

Als we met Pasen aan het ontbijt met de eitjes zitten kunnen we elkaar dit verhaal vertellen en na de Hoogmis luisteren naar de uit Rome teruggekeerde klokken van de Sint Jan.  We herdenken in de paasweek onze gestorvenen in de wetenschap dat we ook weer verder gaan. Na het lijden komt de verrijzenis, na de duisternis de bevrijding. Een universele paasgedachte.

Kerstklokken

Nieuwsuur, 14 december 2018: De kerken lopen in snel tempo leeg: “Mensen hebben het te druk voor God” zei de nieuwe bisschop van Roermond, Harrie Smeets.

Of dit zo gesteld de oorzaak is van de leegloop, is een understatement. In de jaren 60 is leegloop al ingezet zonder de huidige druk die aan mensen worden opgelegd of ze aan zichzelf opleggen. Vanaf de jaren 90 is de onuitputtelijke digitale beheers- en regeldruk ons bestaan gaan bepalen en in ons bewustzijn doorgesijpeld. De dalende interesse in het geloofsleven zette zich gestaag voort. Als gevolg daarvan verwacht het CBS dat tot 2030 duizend kerkgebouwen leeg komen te staan. Het is bijna niet voor te stellen dat hierdoor het beeld van onze dorpen en steden drastisch zal veranderen. Fysieke gaten worden opgevuld, net als de gaten in ons geheugen, maar ankerpunten zijn we kwijt.

In al die gebouwen hangen klokken. Het Bossche Klokkenluidersgilde vestigt de aandacht op het klokluiden in de hoop dat niet alle klokken het zwijgen wordt opgelegd. ’s-Hertogenbosch heeft nu nog 213 klokken, de meerderheid hangt stilletjes in een hoekje weg te kwijnen. Met het verdwijnen van de gebouwen heeft de klok helemaal niets meer te zeggen.

Daarentegen is klokgelui een autonoom fenomeen. Dat we geconfronteerd worden met het verdwijnen van kerken hoeft niet te betekenen dat de klok niet op zijn eigen merites beoordeeld kan worden. Daar waar de kerkelijke functie is verdwenen kan de klok voorzien in een seculiere behoefte. In plaatsen met levendige gilden gebeurt het al. Laatst hebben veel klokken in den lande geluid op initiatief van Greenpeace. Klokken luiden voor het klimaat, het was een groot succes. Veel mensen associëren klokken met vergane kerkelijke glorie. Het wil niet zeggen dat ze overbodig zijn! Gebruik ze net als in vroeger tijden in geval van nood, of kondig een blijde boodschap aan, zoals een huwelijk of geboorte.

Wat mij brengt op de geboorte van het kindje Jezus en het luiden van de Kerst-kerkklokken. Het verbaast mij elk jaar dat juist met Kerst de kerken vol zitten. Welk gevoel komt bovendrijven als op Kerstavond de klokken gaan luiden tegen middernacht? De Kerstdagen vertegenwoordigen immers bezinning waar het hele jaar door geen tijd voor is. Even proeven van de menselijke maat, buiten de onbegrensde hectiek van de dag. Het geluid van de kerkklokken roept verbondenheid op, of een gevoel van verlangen. Klokken werken als muziek in op onze diepgevoelde emoties. Dit geldt voor iedereen die ervoor openstaat.

Gaan mensen nog wel naar de nachtmis als er geen klok meer luidt om ons bijeen te roepen? Stil staren we dan nog naar papieren kerstklokjes in de kerstboom en denken we aan vervlogen tijden.

Til Palm, vicevoorzitter

Bossche Klokkenluiders Gilde

18 december 2018